یادداشت اختصاصی تجارت جهانی؛ سهم ایران از تجارت با پاکستان 1 درصد است
سخاوت خيرخواه/ دكتري روابط بين الملل
1-
*کشور پاکستان با وسعت سرزمینی881913 کیلومترمربع، سی و سومین کشور دنیا ازنظر وسعت سرزمینی و دارای مساحتی حدوداً نصف مساحت ایران است. این کشور با 221میلیون نفر جمعیت، پنجمین کشور پرجمعیت دنیا شناخته می‌شود. پایتخت آن، اسلام‌آباد با جمعیت حدود 1میلیون نفر و شهرهای کراچی با جمعیت 15میلیون نفر، لاهور با جمعیت 11میلیون نفر، فیصل‌آباد با جمعیت 3.2 میلیون نفر، راولپندی با جمعیت 2.1میلیون نفر و پیشاور با جمعیت 2میلیون نفر جزو شهرهای مهم آن می‌باشند. مذهب کشور با 97% مسلمان (85% سنی، 15% شیعه)، هندو 2% و مسیحی 1% است.
*ازنظر اقتصادی، سالانه حدود 263 میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی دارد که از این نظر چهل و ششمین اقتصاد دنیا در سال 2020 شناخته‌شده است. رشد تولید ناخالص داخلی در این کشور 1.9 درصد در سال 2020 بوده است. نرخ تورم در پاکستان 8.4 درصد در جولای سال 2021 گزارش‌شده است و نرخ بیکاری هم 4.4 درصد در دسامبر 2020 اعلام‌شده است.
* بزرگ‌ترین صادرکنندگان کالا به پاکستان در سال 2019 به ترتیب چین، امارات متحده عربی، آمریکا، عربستان سعودی، اندونزی، قطر، ژاپن، کویت، آفریقای جنوبی و تایلند بوده‌اند که ایران در رتبه بیست و دوم قرارگرفته است. این رتبه به این مفهوم است که 22 کشور پیشروتر و مؤثرتر از ایران در بازار پاکستان حضور دارند. بزرگ‌ترین واردکنندگان کالا از پاکستان در سال 2019 هم به ترتیب آمریکا، چین، بریتانیا، آلمان، افغانستان، امارات متحده عربی، هلند، اسپانیا، ایتالیا و بنگلادش هستند که ایران در رتبه صد و چهاردهم قرارگرفته است. چین بزرگ‌ترین شریک تجاری پاکستان در سال 2019 بوده است.
2-
* پاکستان یکی از مهم‌ترین همسایه‌های ایران و جمعیت آنبه‌تنهایی بیش از همه کشورهایی است که با ایران مرز خشکیدارند. طبق آخرین آمارهای صندوق بین‌المللی پول از اقتصاد پاکستان، این کشور صد و سی و نهمین اقتصاد جهان بر اساس برابری قدرت خرید است.
*عمده اقلام وارداتی پاکستان از ایران متعلق به گازهای نفتی و سایر هیدروکربن‌های گازی شکل بوده است. میزان واردات پاکستان از ایران در این گروه کالایی حدود 89 میلیون دلار است که سهم حدود 24درصدی از کل ارزش واردات پاکستان از ایران را به خود اختصاص داده است. پس‌ازآنروغن‌های سبک و فرآورده‌های آن با سهم 13درصدی از کل واردات پاکستان از ایران، بیشترین میزان واردات را به خود اختصاص می دهد.
*در فهرست اقلام عمده صادراتی ایران به پاکستان قیرنفت باارزش صادرات حدود 103میلیون دلار مهم‌ترین کالای صادراتی ایران به پاکستان بوده است و برنج نیمه سفید و کامل سفید باارزش واردات حدود 238میلیون دلاری، مهم‌ترین کالای وارداتی ایران از این کشور محسوب می‌شود.
*باوجود رشد دو برابری صادرات کالایی ایران به پاکستان، همچنان رقم صادرات ایران در مقایسه با پتانسیل‌های موجود و سهم سایر کشورها در بازار کالایی پاکستان، کم است. شاید در چنین شرایطی یکی از مهم‌ترین راهکارها برای توسعه تجارت میان ایران و پاکستان، برقراری تجارت آزاد فی‌مابین است.
3-
*بررسی‌های روابط تجاری بین ایران و پاکستان حاکی است، حجم کل تجارت ایران و پاکستان در سال 1399 حدود 1میلیارد و 178میلیون دلار بوده است). پاکستان در سال 1399 در رتبه نهم شرکای تجاری ایران قرار داشته است. همچنین حجم کل تجارت پاکستان با جهان در سال 2019 حدود 74 میلیارد دلار بوده است که سهم ایران از این تجارت حدود 1.06 درصد است. میزان واردات پاکستان در سال 2019 حدود 50 میلیارد دلار بوده است که سهم ایران از این میزان حدود 0.73 درصد است.
مهم‌ترین اقلام وارداتی پاکستان از کشورهای جهان در سال ۲۰۱۹
ردیف | مهم‌ترین اقلام وارداتی پاکستان از کشورهای جهان در سال ۲۰۱۹ | ارزش واردات |
1 | سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آن‌ها، مواد قیری، موم‌های معدنی | 14میلیارد و 408 میلیون دلار |
2 | رآکتورهای هسته‌ای، دیگ‌های بخار و آبگرم، ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی، اجزاء و قطعات آن‌ها | 4میلیارد و 725 میلیون دلار |
3 | ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی و اجزاء و قطعات آن‌ها، دستگاه‌های ضبط و پخش صوت، دستگاه‌های ضبط و پخش صوت و تصویر تلویزیونی، اجزاء و قطعات و متفرعات این دستگاه‌ها | 4میلیارد و 266 میلیوندلار |
4 | چدن، آهن و فولاد | 3 میلیارد و 100 میلیون دلار |
5 | محصولات شیمیایی آلی | 2 میلیارد و 364 میلیون دلار |
6 | مواد پلاستیکی و اشیاء ساخته‌شده از این مواد | 2 میلیارد و 216 میلیون دلار |
7 | چربی‌ها و روغن‌های حیوانی یا نباتی، فرآورده‌های حاصل از تفکیک آن‌ها، چربی‌های خوراکی آماده، موم‌های حیوانی یا نباتی | 1 میلیارد و 936 میلیون دلار |
8 | وسایل نقلیه زمینی غیر از نواقل روی خط راه‌آهن یا تراموا و اجزاء و قطعات و متفرعات آن‌ها | 1میلیارد و 469 میلیون دلار |
9 | دانه و میوه‌های روغن‌دار، دانه و بذر و میوه‌های گوناگون، نباتات صنعتی یا دارویی، کاه و نواله | 1 میلیارد و 222 میلیون دلار |
10 | پنبه | 833 میلیون دلار |
جمع کل اقلام وارداتی پاکستان از کشورهای جهان در سال ۲۰۱۹ | 50 میلیارد دلار | |
مأخذ: مركز تجارت بین‌المللی ( ( ICT:International Trade Center و گمرک ج. ا.ا و اتاق بازرگانی ایران
4–
بررسی روابط تجاری بین ایران و پاکستان در شاخص صادرات ایران به پاکستان حاکی است، مجموع کل صادرات ایران به پاکستان، در سال 1399 برابر با 1میلیارد و 1میلیون دلار بوده که این رقم نسبت به سال 1398، 2درصد کاهش را نشان می‌دهد. در همین راستا پاکستان، در سال 1399 در رده هفتم کشورهای هدف صادراتی ایران قرار داشته است.
مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به پاکستان در سال ۲۰۱۹
ردیف | مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به پاکستان در سال ۲۰۱۹ | ارزش صادرات |
1 | سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آن‌ها، مواد قیری، موم‌های معدنی | 377 میلیون دلار |
2 | چدن، آهن و فولاد | 80 میلیون دلار |
3 | سبزی‌ها، نباتات، ریشه و غده‌های زیرخاکی خوراکی | 15 میلیون دلار |
4 | میوه‌های خوراکی، پوست مرکبات یا پوست خربزه و همانند | 13 میلیون دلار |
5 | محصولات سرامیکی | 10 میلیون دلار |
6 | نمک، گوگرد، خاک و سنگ، گچ، آهک و سیمان | 7 میلیون دلار |
7 | پوست خام (غیر از پوست‌های نرم) و چرم | 6.5 میلیون دلار |
8 | کائوچو و اشیاء ساخته‌شده از کائوچو | 2.8 میلیون دلار |
9 | قهوه، چای، ماته و ادویه | 2.7 میلیون دلار |
10 | محصولات شیمیایی آلی | 2.7 میلیون دلار |
مأخذ: مركز تجارت بین‌المللی ( ( ICT:International Trade Center و گمرک ج. ا.ا و اتاق بازرگانی ایران
5–
بررسی شاخص واردات ایران از پاکستان نشان می‌دهد: مجموع کل واردات ایران از پاکستان، در سال 1399 حدود177میلیون دلار بوده که این رقم نسبت به سال 1398حدود 56 درصد کاهش را نشان می‌دهد. پاکستان در سال 1399 در رده بیست و دوم کشورهای صادرکننده به ایران قرار داشته است.
مهم‌ترین اقلام وارداتی ایران از پاكستان در سال ۲۰۱۹
ردیف | مهم‌ترین اقلام وارداتی ایران از پاکستان در سال ۲۰۱۹ | ارزش واردات |
1 | کاغذ و مقوا، اشیای ساخته‌شده از خمیرکاغذ، از کاغذ یا از مقوا | 3.8 میلیون دلار |
2 | مواد پلاستیکی و اشیاء ساخته‌شده از این مواد | 358 هزار دلار |
3 | رآکتورهای هسته‌ای، دیگ‌های بخار و آبگرم، ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی، اجزاء و قطعات آن‌ها | 279 هزار دلار |
4 | غلات | 162هزار دلار |
5 | آلات و دستگاه‌های اپتیک، عکاسی، سینماتوگرافی، سنجش، کنترل، دقت سنجی، آلات و دستگاه‌های طبی-جراحی، اجزاء و قطعات و متفرعات آن‌ها | 93 هزار دلار |
6 | قهوه، چای، ماته و ادویه | 6 هزار دلار |
7 | دانه و میوه‌های روغن‌دار، دانه و بذر و میوه‌های گوناگون، نباتات صنعتی یا دارویی، کاه و نواله | 6 هزار دلار |
8 | صمغ‌ها، رزین‌ها و سایر شیره‌ها و عصاره نباتی | 1هزار دلار |
9 | کتاب، روزنامه، تصویر و سایر محصولات صنعت چاپ، دست‌نوشته‌ها، تایپ‌شده‌ها و نقشه‌ها | 1هزار دلار |
مأخذ: مركز تجارت بین‌المللی ( ( ICT:International Trade Center و گمرک ج. ا.ا و اتاق بازرگانی ایران
6-
وضعيت تجارت ايران با پاکستان در 20 شاخص تجاری- اقتصادي
رديف | شاخص | وضعيت |
1 | جمعيت/ ميليون نفر(سال 2021) | 221 |
2 | توليد ناخالص داخلي/ ميليارد دلار (سال 2020) | 263 |
3 | رتبه اقتصادي در دنيا(سال 2020) | 46 |
4 | نرخ تورم / درصد (جولاي سال 2021) | 8.4 |
5 | نرخ بيكاري/ درصد (دسامبر سال 2020) | 4.4 |
6 | مجموع تجارت با جهان / ميليارد دلار(سال 2019) | 74 |
7 | سهم ايران از تجارت/ درصد (سال 2019) | 1.06 |
8 | بزرگ‌ترین شريك تجاري (سال 2019) | چین |
9 | رتبه ايران در بين بزرگ‌ترین صادركنندگان (سال 2019) | 22 |
10 | رتبه ايران در بين بزرگ‌ترین واردكنندگان (سال 2019) | 114 |
11 | مجموع تجارت با ايران / ميليون دلار (سال 1399) | 1178 |
12 | جايگاه در شركاي تجاري ايران (سال 1399) | 9 |
13 | مجموع صادرات ايران/ ميليون دلار(سال 1399) | 1میلیارد و 1 میلیون دلار |
14 | جايگاه در هدف صادراتي ايران (سال 1399) | 7 |
15 | مجموع واردات ايران/ ميليون دلار (سال 1399) | 177 |
16 | جايگاه در واردات به ايران (سال 1399) | 22 |
17 | مجموع واردات از جهان/ ميليارد دلار(سال 2019) | 50 |
18 | سهم ايران از تأمین نياز/ درصد (سال 2019) | 0.73 |
19 | رايزن بازرگاني( منصوب از سوي سازمان توسعه تجارت ايران) /نفر | ندارد |
20 | كارشناس اقتصادي (منصوب از سوي وزارت امور خارجه ايران ) | 5 نفر( هرکدام يك نفر: اسلام‌آباد– كراچي- لاهور-پيشاور-كويته) |
مأخذ: مركز تجارت بین‌المللی ( ( ICT:International Trade Center و گمرک ج. ا.ا و اتاق بازرگانی ایران
7–
يافته‌هاي اين پژوهش از آمار تجارت 10ساله ايران و پاكستاننشان مي‌دهد؛ كل تجارت سالانه ايران و پاكستان از سال 2013 تا 2022 به‌طور متوسط زير 500 ميليون دلار بوده است كه البته از سال 2013 كه در پایین‌ترین حد خود بوده تا سال 2022 سال‌به‌سال رو به رشد بوده است. واردات ايران از پاكستان مثل عراق و افغانستان در كمترين حد خود بوده و عموماً در همه‌سال‌ها كل تجارت برابر با صادرات به پاكستان بوده است.
میزان تجارت ایران با پاكستان در 10 سال اخير( 2013-2022)
مآخذ آمار: مركز تجارت بین‌المللی ( ( ICT:International Trade Center و )OEC: The Obsevatory of Economic Complexity
8–
چالش‌های ورود به بازار صادراتی پاکستان
